Η αθέατη όψη των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων

Ο κουρδικής καταγωγής Uğur Kantar κατέληξε μετά από 80 ημέρες νοσηλείας σε κωματώδη κατάσταση από βασανιστήρια που υπέστη στους θαλάμους πειθαρχίας του Τουρκικού Στρατού.

Στις 3 Ιουνίου του 2014, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) του Συμβουλίου της Ευρώπης έκρινε ένοχη την Τουρκία για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή στην υπόθεση του Ferit Aktepe, στρατεύσιμου οπλίτη που βρέθηκε την 1η Μαρτίου 2005 θανάσιμα τραυματισμένος κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Ο θάνατός του επήλθε από τυφέκιο G-3 που ανήκε σε άλλον στρατιώτη, χαρακτηρίσθηκε αυτοκτονία από τις τουρκικές στρατιωτικές αρχές αλλά η οικογένειά του απέδειξε στο Δικαστήριο ότι η έρευνα που διεξήχθη για τα ακριβή αίτια του θανάτου του ήταν ανεπαρκής. Πρόκειται για την πλέον πρόσφατη από τις δεκάδες σχετικές υποθέσεις που έχουν εκδικαστεί και αποδεικνύουν τις συνθήκες που επικρατούν στα στρατόπεδα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Μία από τις σημαντικότερες υποθέσεις ήταν εκείνη του κουρδικής καταγωγής Ersin Pulatlı κατά Τουρκίας που επιβεβαίωσε και επίσημα την ύπαρξη των περίφημων «θαλάμων πειθαρχίας», των ειδικών χώρων δηλαδή όπου μεταφέρονται οι στρατεύσιμοι οπλίτες αλλά και χαμηλόβαθμοι υπαξιωματικοί για να εκτίσουν την ποινή τους για διάφορα πειθαρχικά παραπτώματα. Ο εγκλεισμός στις επονομαζόμενες κατά την τουρκική στρατιωτική αργκό “Disko” (Disiplin Koğuşu) ισοδυναμούσε με πολυήμερη απομόνωση χωρίς φαγητό και νερό, ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια. 
Στις 31 Ιανουαρίου 2013, ο Αρχηγός του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Necdet Özel εξέδωσε διαταγή για την κατάργηση των Disko μετά και τη μαζική κατακραυγή που προκάλεσε ο θάνατος του Uğur Kantar. O κουρδικής καταγωγής Kantar υπηρετούσε τo 2011 την στρατιωτική του θητεία στον 9ο λόχο του 3ου Τάγματος του 61ου Συντάγματος της 28ης Μ/Κ Μεραρχίας στην κατεχόμενη Αμμόχωστο όταν μεταφέρθηκε στη Τουρκία για νοσηλεία ενώ βρισκόταν σε κωματώδη κατάσταση. Η οικογένεια του Τούρκου οπλίτη ενημερώθηκε επίσημα πως υπέφερε από επιληπτικές κρίσεις και υψηλό πυρετό πριν πέσει σε κώμα. Στις 12 Οκτωβρίου 2011, ο Kantar εξέπνευσε μετά από 80 ημέρες νοσηλείας στο στρατιωτικό νοσοκομείο Haydarpaşa της Κωνσταντινούπολης και η αλήθεια δεν άργησε να αποκαλυφθεί: Λίγες μόλις μέρες πριν απολυθεί, ο Kantar βασανίστηκε άγρια από αξιωματικούς στη Disko, έμεινε για τρεις μέρες χωρίς νερό και τροφή, δεμένος σε καρέκλα εκτεθειμένος στον ήλιο, γρονθοκοπούμενος σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Σύμφωνα με αξιόπιστες μαρτυρίες, οι τιμωρημένοι οδηγούνταν φορώντας μαύρη κουκούλα σε μέρος σκοτεινό, κάτι σαν υπόνομο, το οποίο ήταν γεμάτο περιττώματα ιαπό τα ποντίκια που υπήρχαν. Μόλις έβγαιναν από το χώρο αυτό γεμάτοι ακαθαρσίες, τους έβαζαν να συρθούν στο έδαφος για 50 μέτρα, προκειμένου να φύγουν από πάνω τους οι ακαθαρσίες και στη συνέχεια τους έβρεχαν με νερό και τους άφηναν στον ήλιο. Ένας στρατιώτης που πέρασε την ποινή DISKO στην 95 Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στα Μάλγαρα, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Βρωμούσα σαν ψοφίμι και σε όλο μου το σώμα έβγαλα σπυριά. Ήταν ταπεινωτικό, έκλαψα και πόνεσα. Μας συμπεριφέρονταν σαν ζώα».

Οι θάλαμοι πειθαρχίας διαφέρουν ανά στρατόπεδο. Συνήθως είναι υπόγεια κτιρίων ή εγκαταστάσεις αποχέτευσης γεμάτες βοθρολύματα.

Στις 12 Οκτωβρίου 2012, ένα χρόνο ακριβώς μετά το θανάτο του οπλίτη Uğur Kantar, παρουσιάστηκε στην Κωνσταντινούπολη η έκθεση της πρωτοεμφανιζόμενης «Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Στρατευσίμων», σύμφωνα με την οποία μεταξύ 25 Απριλίου 2011 και 25 Απριλίου 2012 καταγράφηκαν 432 καταγγελίες στρατευσίμων για τις συνθήκες διαβίωσης στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Όπως προκύπτει από την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων, οι περισσότερες καταγγελίες αφορούν προσβολές (48%), ξυλοδαρμούς (39%), μη εθελοντική, εξουθενωτική σωματική άσκηση (16%), άρνηση πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες (15%), απειλές (13%), ποινές δυσανάλογες του παραπτώματος (9%), θελήματα προς ανωτέρους (5%) και στέρηση ύπνου (4%). Η πλειοψηφία των καταγγελιών προέρχεται από στρατιωτικές μονάδες της Άγκυρας (37), των κατεχομένων στην Κύπρο (26), της Σμύρνης (25) και της Κωνσταντινούπολης (23), δηλαδή από τις περιοχές όπου υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία κυρίως οι γόνοι προνομιούχων και περισσότερο μορφωμένων οικογενειών που πιθανότατα έχουν και το θάρρος να αποκαλύψουν τις εμπειρίες που βίωσαν στον Τουρκικό Στρατό.

Πειραματόζωα 

Η εφημερίδα Bugün αποκάλυψε τον Μάρτιο του 2011 πως έξι ιατροί της περιβόητης Στρατιωτικής Iατρικής Aκαδημίας (GATA) της Άγκυρας χρησιμοποίησαν 20 Τούρκους οπλίτες κατά τη διάρκεια της θητείας τους τo 2008 ως ανθρώπινα πειραματόζωα για τη διεξαγωγή νευρολογικών ερευνών. Στους ιατρούς που διεξήγαγαν τα πειράματα, συγκαταλέγεται και ο Semai Βek, υιός του διοικητή του 6ου Σώματος Στρατού Στρατηγού Nejat Bek, εμπλεκόμενου στην υπόθεση Βalyoz για την ανατροπή της ισλαμικής κυβέρνησης του ΑΚΡ. Οι Τούρκοι στρατιωτικοί ιατροί εμφανίζονται σε βιντεοσκοπημένες λήψεις να βομβαρδίζουν με ηλεκτρομαγνητικά κύματα τους εγκεφάλους των οπλιτών, καταγράφοντας τις αντιδράσεις τους: από δυσκινησία μέχρι απώλεια αισθήσεων και προσωρινή αμνησία. O καθηγητής Zeki Odabaşı, που επέβλεπε τη διαδικασία παραδέχθηκε ότι οι έρευνες διεξήχθησαν χωρίς άδεια από την αρμόδια Επιτροπή Βιοϊατρικής Ηθικής του τουρκικού υπουργείου Υγείας  και αρκέστηκε να δηλώσει ότι υπήρξε η αρχική συγκατάθεση των συγκεκριμένων οπλιτών, αφού με το τέλος των πειραμάτων θα ολοκλήρωναν νωρίτερα τη στρατιωτική τους θητεία. Ο αρχίατρος ε.α Nevzat Tarhan, ειδικευμένος στην Ψυχιατρική, ζήτησε από το τουρκικό Γενικό Επιτελείο να διεξάγει έρευνα για την υπόθεση ενώ ο αντισυνταγματάρχης ε.α Kemal Mete κάλεσε τις οικογένειες των στρατιώτων να καταθέσουν μηνύσεις κατά των γιατρών. Όπως αποδείχθηκε από την έρευνα του στρατιωτικού εισαγγελέα, μετά και τις σχετικές μηνύσεις του σύλλογου ανθρωπίνων δικαιωμάτων MAZLUM-DER και του σύλλογου ακτιβιστών για τα δικαιώματα των ασθενών ΗΗΑD κατά του τουρκικού Γενικού Επιτελείου, οι οπλίτες υποβλήθηκαν σε πειράματα χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Τούρκοι οπλίτες ως ιατρικά πειραματόζωα. (εφημερίδα Bugün).

Βιασμοί και κακοποίηση

Σε μία χώρα όπου το αστυνομικό της δελτίο βρίθει από υποθέσεις εγκλημάτων τιμής και κτηνοβασίας, η σεξουαλική βία στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν προκαλεί έκπληξη. Δύο από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας: Μετά από καταγγελία που έκαναν στρατιώτες στη Διοίκηση Στρατοχωροφυλακής του νομού Προύσσας, στις 15 Ιανουαρίου 2011 έγινε αιφνιδιαστικός έλεγχος από ομάδα αξιωματικών στο φυλάκιο Στρατοχωροφυλακής του όρους Μπόλου (Bolu Dağı Jandarma Karakolu), όπου βρέθηκε ο διοικητής του φυλακίου, ανθυπασπιστής C. A., να βιάζει τον στρατιώτη  M.Ç. στη αποθήκη που βρίσκεται κάτω από το φυλάκιο. Ο ανθυπασπιστής εκλήθη στην Άγκυρα, όπου συνελήφθη, μετά από εντολή του στρατιωτικού εισαγγελέα της Στρατοχωροφυλακής. Ο ανθυπασπιστής, μετά από κράτηση 28 ημερών αφέθηκε ελεύθερος.
Το δεύτερο επεισόδιο συνέβη στο 5ο Τάγμα Νεοσυλλέκτων Στρατοχωροφυλακής, στην κωμόπολη Γκιόλπαζαρι του Μπίλετζικ (Gölpazarı, 5′inci Jandarma Eğitim Tabur Komutanlığı). Με βάση την κατάθεση του νεοσυλλέκτου στρατιώτη Y.H., μια μέρα πριν την άδεια μεταθέσεων, και συγκεκριμένα στις 01.30 της 11ης Φεβρουαρίου 2011, κατέβηκε από τις σκάλες για να καπνίσει. Εκεί τον έπιασαν τρία άτομα και τον βίασαν με τη σειρά. Την επόμενη ημέρα ο στρατιώτης πήγε στο σπίτι του, στο Ναζιλλί του Αϊδινίου και ανέφερε το γεγονός πρώτα στους οικείους του και μετά στον εκεί εισαγγελέα. Η οικογένεια θεώρησε υπεύθυνο για τον ομαδικό βιασμό του νεοσύλλεκτου έναν αξιωματικό του τάγματος. Ο φάκελος της υπόθεσης διαβιβάστηκε στον στρατιωτικό εισαγγελέα της 1ης ΤΑΔ, που έχει έδρα το Εσκίσεχιρ, με άγνωστη κατάληξη.

Η επιστολή της Τουρκικής Διοίκησης Χερσαίων Δυνάμεων προς την οικογένεια του Yusuf Dülgen με την οποία απορρίπτεται το αίτημά της.

Ενδεικτική της αντιμετώπισης από το στρατιωτικό κατεστημένο των απανωτών περιστατικών κακοκοποίησης είναι η περίπτωση του Yusuf Dülgen, o oποίος υπηρετούσε την στρατιωτική του θητεία σε μονάδα της Στρατοχωροφυλακής στο Verimli της Σιλώπης το 2005. Ο Dülgen λογομάχησε με συνάδελφό του και το περιστατικό έγινε αντιληπτό από τον τότε αρχιλοχία Olgun Şen. Ο Şen αφού εξύβρισε τον οπλίτη Dülgen, τον χαστούκισε, μετά τον γρονθοκόπησε και αφού έπεσε κάτω, τον κλώτσησε με αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό του. Ο αρχιλοχίας Olgun Şen δικάστηκε με την κατηγορία για “φόνο εξ αμελείας” και καταδικάστηκε σε 8 χρόνια φυλάκιση και απόταξη. Η οικογένεια του Yusuf Dülgen ζήτησε να ταφεί ως “μάρτυρας” με την τουρκική σημαία, αίτημα που απέρριψε η Διοίκηση Τουρκικών Χερσαίων Δυνάμεων καθώς δεν εμπίπτει στις διατάξεις της “Οδηγίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας περί Μαρτύρων”.

Αυτοκτονίες και «ατυχήματα»

Σε απάντηση κοινοβουλευτικής ερώτησης των βουλευτών του κουρδικού Κόμματος Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP) Özdal Üçer και Hüsamettin Zenderlioğlu, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας İsmet Yılmaz έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία μεταξύ 1990-2011 έχουν σκοτωθεί συνολικά 3.183 οπλίτες των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1990-2011 αυτοκτόνησαν 2.221 οπλίτες ενώ άλλοι 1.602 σκοτώθηκαν από τραυματισμούς με όπλα, τροχαία ατυχήματα, ηλεκτροπληξία, δάγκωμα φιδιών ή πτώση από μεγάλο ύψος. Συγκριτικά, την ίδια περίοδο στις Γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις καταγράφηκαν επισήμως 865 αυτοκτονίες. Τα αυξημένα κρούσματα αυτοχειρίας που καταγράφονται στον Τουρκικό Στρατό σχετίζονται κυρίως με τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούν στις στρατιωτικές μονάδες της γείτονος. Στην έκθεση της «Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Στρατευσίμων» αμφισβητούνται τα επίσημα στοιχεία του Γενικού Επιτελείου και κάνουν λόγο για 34 υποθέσεις ύποπτων θανάτων μόνο για το διάστημα 25 Απριλίου 2011- 25 Απριλίου 2012.
Οι συνθήκες που επικρατούν στις τάξεις των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων επηρεάζουν και το χαμηλόβαθμο μόνιμο προσωπικό. Ο Σύλλογος Μονίμων Υπαξιωματικών Τουρκίας (TEMAD) αναγκάστηκε να εκδόσει τον περασμένο Μάιο ανακοίνωση μετά τα απανωτά κρούσματα αυτοκτονιας 6 μονίμων υπαξιωματικών (Musa Tunç, Ayhan Özarslan, Ahmet Serkan Keskin, Okan Turanlı, Yalçın Uyur και Bayram Demir) Συγκεκριμένα, η δήλωση του συλλόγου αναφέρει τα εξής: «Οι σοβαρές καταπιέσεις που ασκούνται σε επαγγελματικό επίπεδο και οι άδικες διατάξεις που ισχύουν στο εσωτερικό της υπηρεσίας, οδηγούν το προσωπικό σε ψυχολογικό αδιέξοδο. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει σοβαρά και την κατάσταση στις οικογένειες των μονίμων υπαξιωματικών. Οι μόνιμοι υπαξιωματικοί ζούνε σε μια ψυχολογία που μοιάζει με αυτήν της κόλασης. Οι ΤΕΔ πρέπει να βρουν επειγόντως μια λύση σε αυτήν την κατάσταση και πρέπει να πάψουν αμέσως οι άδικες και ρατσιστικές διακρίσεις εις βάρος των μονίμων υπαξιωματικών. Επιτέλους, είμαστε υποχρεωμένοι να μοιραστούμε αυτές τις πληροφορίες με το ευρύ κοινό και να ενημερώσουμε την κοινή γνώμη. Μας είπαν ότι κατήργησαν τα πειθαρχεία (Diskolar) για τους μόνιμους υπαξιωματικούς και τα αντικατέστησαν με πειθαρχικά συμβούλια. Με αυτό το σύστημα οι μόνιμοι υπαξιωματικοί βρίσκονται πλέον επαγγελματικά ανάμεσα στους διοικητές και τα πειθαρχικά συμβούλια, δηλαδή μεταξύ σφύρας και άκμωνος.  Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο μέλλον σε τραγικές καταστάσεις».

Ασφάλεια προσωπικού και υλικού

17 Αυγούστου 2009: Με επίσημη ανακοίνωση του τουρκικού Γενικού Επιτελείου γνωστοποιείται δυστύχημα σε στρατόπεδο του 2ου Μηχανοκίνητου Τάγματος Πεζικού στο Karakoçan του νομού Elazığ στην Περιοχή Ευθύνης του 8ου Σώματος Στρατού, μετά από έκρηξη χειροβομβίδας που είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν τέσσερις οπλίτες. Λίγες ημέρες μετά το περιστατικό, η εφημερίδα Taraf αποκαλύπτει ότι, με βάση τις καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων, η χειροβομβίδα δεν έσκασε από τύχη στα χέρια του στρατιώτη αλλά κατόπιν διαταγής …του διμοιρίτη του, ανθυπολοχαγού Mehmet Tümer. H υπόθεση έχει ως εξής: Ο μόνιμος λοχίας Shakir Akçan πραγματοποίησε έφοδο σε φυλάκιο, όπου βρήκε τους δυο στρατιώτες που επάνδρωναν τη σκοπιά να κοιμούνται. Ο λοχίας πήρε τον φλογοκρύπτη από το όπλο του ενός στρατιώτη και τη χειροβομβίδα από τον άλλο, για να είναι σε θέση να αποδείξει το παράπτωμα των στρατιωτών και αποχώρησε. Την επομένη το πρωί, ο λοχίας παρέδωσε τη χειροβομβίδα και τον φλογοκρύπτη στο διμοιρίτη τους και τους έβγαλε αναφερόμενους. Ο ανθυπολοχαγός Tümer τους επέστρεψε τον οπλισμό, με τη διαφορά ότι παραδίδοντας τη χειροβομβίδα στον οπλίτη İbrahim Öztürk, τράβηξε την περόνη. Ο Öztürk άρχισε να περιφέρεται σε όλες τις σκοπιές με τη χεροβομβίδα στα χέρια, αναζητώντας περόνη να τη βάλει στην απασφαλισμένη χειροβομβίδα. Αφού δεν τα κατάφερε, ξαναπήγε στον ανθυπολοχαγό, για να λάβει την απάντηση ότι θα του επιστρέψει την περόνη αργότερα. Ξαναπήγε στις σκοπιές, αναζητώντας περόνη, χωρίς να το καταφέρνει και τελικά πήγε στη σκοπιά όπου βρισκόταν ο δόκιμος İbrahim Yaman και οι στρατιώτες Ali Osman Altın και Mesut Bulut. Σε κάποια στιγμή, η χειροβομβίδα γλύστρισε από το ιδρωμένο χέρι του Öztürk και εξερράγη, με αποτέλεσμα το θάνατό τους.

O ανθυπολοχαγός Mehmet Tümer καταδικάστηκε σε 9 χρόνια και 2 μήνες φυλάκιση για τη δολοφονία των τεσσάρων οπλιτών.

Το παραπάνω περιστατικό θυμίζει έντονα το συμβάν της 5ης Σεπτεμβρίου 2012 με τη φονική έκρηξη στην 4η Διοίκηση Αποθήκευσης Πυρομαχικών στο Afyonkarahisar που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 2 μονίμων υπαξιωματικών, 2 επαγγελματιών οπλιτών και 21 οπλιτών. Η έκρηξη σημειώθηκε κατά τη μεταφορά χειροβομβίδων και οβίδων 175mm, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας υπό το φως των προβολέων οχήματος και …αναπτήρων.

Tα ονόματα των 25 που σκοτώθηκαν από την έκρηξη στην αποθήκη οπλισμού του Αfyonkarahisar.

Η έκθεση σε κίνδυνο της ζωής των Τούρκων οπλιτών από τους ανωτέρους τους είναι ευρέως διαδεδομένη. Το Φεβρουάριο του 2011 διέρρευσε οπτικοακουστικό υλικό από το 6ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού στο Akçay, στο οποίο εμφανίζεται ο λοχαγός Metin Gürcan να τοποθετεί οπλίτες μπροστά στο στόχο. Στη συνέχεια ζητάει να απομακρυνθούν οι “δειλοί” (το οποίο φυσικά θα σήμαινε επιβολή ποινών) και πυροβολεί ανάμεσά τους. Στο βίντεο ακούγονται οι οπλίτες να παρακαλούν τον λοχαγό τους να σταματήσει αλλά αυτός συνεχίζει απτόητος, πυροβολώντας ανάποδα κάτω από τα πόδια του.

Σκοποβολή με πραγματικά πυρά από το λοχαγό Metin Gürcan.

O υποσμηναγός Cevdet Türkeli της 191 Μοίρας (9η Κύρια Βάση Αεριωθούμενων/Balikesir) προετοιμάζεται για …προσβολή του στόχου.

Τα παραπάνω φυσικά δεν έχουν ως στόχο να παρουσιάσουν ως θύματα τους Τούρκους οπλίτες (και απογόνους εγκληματιών πολέμου στη Κύπρο) αλλά να αναδείξουν μια άγνωστη πτυχή των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και της τουρκικής κοινωνίας γενικότερα, όπου η ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια έχουν ελάχιστη αξία. Ως εκ τούτου, η απόφαση της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Άγκυρα να δαπανήσει €4,1 εκατ. για την επιμόρφωση 10.000 Τούρκων στρατευσίμων οπλιτών σε θέματα στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισότητας των δύο φύλων μάλλον θα αποδειχθούν πεταμένα λεφτά…
 e-amyna