Αναδιοργάνωση και µεταρρυθµίσεις στον τουρκικό στρατό

Του Χρήστου Μηνάγια
Το κόµµα του Ερντογάν, κατά το χρονικό διάστηµα των δέκα ετών που βρίσκεται
στην εξουσία, στηρίζεται σε µια ιδεολογία, η οποία έχει ως κύριο αντικειµενικό σκοπό
την πλήρη υλοποίηση των όρων κυριαρχία και ηγεµονία. Και συγκεκριµένα: πρώτον,
στο δικαίωµα, η Τουρκία να αποφασίζει ελεύθερα και ανεξάρτητα για το πολιτικό,
οικονοµικό και κοινωνικό της σύστηµα, να διατηρεί αυτόνοµη παρουσία στο διεθνή
χώρο και παράλληλα να ασκεί ελεύθερα την κρατική εξουσία  επί των υπηκόων της,
στο πλαίσιο των νόµων και των αξιών που η ίδια εκπροσωπεί. Και δεύτερον, στην
άσκηση εξουσίας µε την ιδιότητα του ηγεµόνα σε ότι αφορά στην πολιτική, οικονοµική
και στρατιωτική επιβολή ελέγχου πάνω σε άλλα κράτη.
Χαρακτηριστικά παραδείγµατα των κινήσεων της κυβέρνησης  Ερντογάν για
αυξηµένη κυριαρχία στο εσωτερικό της χώρας, εκτός από τις  δίκες για την υπόθεση
Ergenekon και τη φυλάκιση δεκάδων Τούρκων αξιωµατικών, είναι τα εξής:
•Η σύνταξη ενός νέου πολιτικού Συντάγµατος και η πιθανή αλλαγή του
πολιτεύµατος από προεδρευόµενη δηµοκρατία σε ένα προεδρικό ή ηµιπροεδρικό
σύστηµα.
•Ο επανακαθορισµός της έννοιας της εσωτερικής απειλής.
•Η συνέχιση των µεταρρυθµίσεων που ζητήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
•Η συγκρότηση µιας µόνιµης επιτροπής στη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, η
οποία θα επανεξετάσει όλες τις πολιτικές δολοφονίες και τιςδραστηριότητες της
JITEM και του Τµήµατος Ειδικού Πολέµου (νυν Bordo Bereli).
•H συγκρότηση µιας προσωρινής επιτροπής προκειµένου να αποκατασταθούν τα
θύµατα και οι διωχθέντες από τα πραξικοπήµατα. Ήδη, από τους 2.000
αξιωµατικούς και µόνιµους υπαξιωµατικούς που είχαν διωχθεί αποκαταστάθηκαν
οι 690, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί σε διάφορους φορείς του τουρκικού δηµοσίου.
•Το τουρκικό ΓΕΕΘΑ θα υπαχθεί στο υπουργείο Άµυνας.
•Η στρατοχωροφυλακή θα µετασχηµατισθεί σε µια δύναµη αστυνόµευσης της
επαρχίας και θα απεµπλακεί από τα καθήκοντα που εκτελεί στα αστικά κέντρα.
•Θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες για µετάβαση σε επαγγελµατικό στρατό.
•Η διδακτέα ύλη των στρατιωτικών σχολείων θα καθορίζεται από το υπουργείο
Παιδείας.
•Οι αρµοδιότητες της στρατιωτικής δικαιοσύνης θα περιορισθούνµόνο σε θέµατα
πειθαρχίας του προσωπικού των ενόπλων δυνάµεων.
 •Θα αλλάξουν οι ονοµασίες των σχολείων, νοσοκοµείων και λοιπών
εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας που έφεραν τα ονόµατα ατόµων που είχαν
εµπλακεί σε πραξικοπήµατα.
•  Ο διαχωρισµός των φορέων πληροφοριών εσωτερικού από τις πληροφορίες
εξωτερικού σύµφωνα µε τα αµερικανικά πρότυπα.
Αναφορικά δε, µε την περιφερειακή ηγεµονία,  η Τουρκία κινείται µε το πνεύµα της
Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και  σύµφωνα µε τους στόχους που έχει θέσει ο
πρωθυπουργός Ερντογάν µέχρι το 2023, προχωρώντας ταυτόχρονα µεσταδιακά
αυξανόµενους ρυθµούς στην αναβάθµιση της στρατιωτικής ισχύος  της χώρας.
Ωστόσο, οι εξελίξεις στη Συρία, οι πολυάριθµες επιχειρήσεις του ΡΚΚ στη
νοτιοανατολική Τουρκία και η αστάθεια που δηµιουργήθηκε στη Μέση Ανατολή µετά
τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης οδήγησαν την τουρκική κυβέρνηση στην
επαναξιολόγηση της καταστάσεως ασφαλείας της χώρας, στον καθορισµό των νέων
απειλών και στην εφαρµογή µιας νέας στρατηγικής για την αντιµετώπισή τους. Για το
λόγο αυτό, οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις προχωρούν σε ριζικές αλλαγές
προκειµένου να εναρµονισθούν µε το νέο περιβάλλον ασφαλείας. Η άποψη αυτή
επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, ο Τούρκος αρχηγός ΓΕΕΘΑ στρατηγός Necdet
Ozel έχει δηλώσει ότι το νέο περιβάλλον ασφαλείας απαιτείεπιπρόσθετες
µεταρρυθµίσεις στις τουρκικές ένοπλες δυνάµεις, οι οποίεςπροβλέπονται από το
Stratejik Hedef 2020 (Στρατηγικό Στόχο 2020) και θα στηρίζονται στην αρχή της
διακλαδικότητας.
Στα πλαίσια αυτά, η αριθµητική δύναµη των τουρκικών ενόπλων δυνάµεων αποτελεί
ένα πολύ σηµαντικό παράγοντα, καθότι  η Τουρκία συνεχώς επιδεικνύει τη
δυνατότητά της να επιχειρεί ταυτόχρονα στο Αιγαίο και την  Κύπρο, ενώ παράλληλα,
συνεχίζει τις επιχειρήσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία και  το βόρειο Ιράκ εναντίον
των Κούρδων ανταρτών και τηρεί σε επιφυλακή σηµαντικό αριθµό δυνάµεων για
ενδεχόµενη στρατιωτική επιχείρηση κατά της Συρίας.  Ειδικότερα δε,  το τουρκικό
ΓΕΕΘΑ από το Φεβρουάριο του 2012, µε εξαίρεση τους µήνες Αυγ-Σεπ-Οκτ-Νοε,
δηµοσιοποίησε µηνιαίως την αναλυτική αριθµητική δύναµη των τουρκικών ενόπλων
δυνάµεων. Κατά το χρονικό διάστηµα Φεβ-Ιουν 2012 δεν υπήρξε  καµία αξιόλογη
µεταβολή, για τα δεδοµένα της Τουρκίας, καθότι ότι η δύναµη κυµάνθηκε από
714.404 έως 721.153 άτοµα. Ωστόσο, τους µήνες Ιούλιο και ∆εκέµβριο  2012, σε
σχέση µε τον Ιούνιο 2012, παρατηρήθηκε µια µείωση της συνολικής  δύναµης κατά
23.838 και 75.799 άτοµα αντίστοιχα. Εφόσον τα στοιχεία αυτά γίνουν  δεκτά ως
ακριβή και επειδή η µείωση αυτή φαίνεται υπερβολικά µεγάλη, κρίνεται σκόπιµο να
παρατεθούν οι ακόλουθες επισηµάνσεις για να µην θεωρηθεί ότι ταυτόχρονα
µειώθηκαν και οι επιχειρησιακές δυνατότητες των µάχιµων σχηµατισµών και κατά
συνέπεια η τουρκική απειλή έναντι της ελληνικής πλευράς:
•Όλα τα παραπάνω έχουν σχέση µε το πρόγραµµα Kuvvet-2014 (∆ύναµη-2014)
που άρχισε να υλοποιείται από το 2006 και προέβλεπε τη δηµιουργία σύγχρονων
χερσαίων δυνάµεων, µειώνοντας τη δύναµή τους κατά 20-30%,  αυξάνοντας
παράλληλα τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες τόσο µε την πρόσληψη
επαγγελµατικού προσωπικού όσο και µε την απόκτηση σύγχρονων  οπλικών
συστηµάτων. Οι κύριοι στρατηγικοί στόχοι του προγράµµατος αυτού εστιάζονται
τόσο στη µείωση του αριθµού των ταξιαρχιών, όσο και στη µείωση των µονάδων
ελιγµού των ταξιαρχιών από 4 σε 3, µε παράλληλη αύξηση της  ισχύος πυρός µε
σύγχρονα οπλικά συστήµατα που θα µπορούν να προσβάλλουν στόχους µέχρι
την απόσταση των 150 χλµ. Παράλληλα προβλέπεται η δυνατότηταµεταφοράς
µίας ταξιαρχίας µε ελικόπτερα σε µία διαδροµή, ηµέρα και νύκτα και η δυνατότητα
άµεσης οδικής µεταφοράς µίας µηχανοκίνητης ή τεθωρακισµένης ταξιαρχίας από
το ένα άκρο της Τουρκίας στο άλλο. [1]
•Η προαναφερθείσα µείωση αφορά αποκλειστικά κληρωτούς οπλίτες και πρόκειται
για την υλοποίηση της απόφασης που ελήφθη τον Οκτώβριο του 2010, για
αποδέσµευση του µεγαλύτερου µέρους των 65.000 οπλιτών που υπηρετούσαν σε
θέσεις παροχής κοινωνικών υπηρεσιών των ενόπλων δυνάµεων,όπως λέσχες
αξιωµατικών, λέσχες µονίµων υπαξιωµατικών, στρατιωτικά πρατήρια,
παραθεριστικά κέντρα, συγκροτήµατα στρατιωτικών κατοικιών αξιωµατικών-
υπαξιωµατικών, οδηγοί αποστράτων αξιωµατικών κ.λπ.
 •Για το 2012, είχε προγραµµατισθεί να προσληφθούν επιπλέον 6.500
εξειδικευµένοι (επαγγελµατίες) οπλίτες και 10.659 συµβασιούχοι οπλίτες. Όµως το
πρόγραµµα δεν υλοποιήθηκε όπως είχε σχεδιασθεί, δεδοµένου ότι
προσελήφθησαν 5.822 εξειδικευµένοι (επαγγελµατίες) οπλίτες  και 1.210
συµβασιούχοι οπλίτες. Επίσης σύµφωνα µε εκτιµήσεις των τουρκικών ΜΜΕ, η
δύναµη των εξειδικευµένων οπλιτών αναµένεται να µειωθεί το Ιανουάριο του 2013
διότι λήγει η σύµβασή µέρους αυτών και οι περισσότεροι δεν  προτίθενται να
προβούν σε ανανέωσή της. Για την αποφυγή αυτού του ενδεχοµένου ο Τούρκος
πρωθυπουργός δήλωσε ότι προτίθεται να αυξήσει τους µισθούς τους και ότι θα
τους παρασχεθούν και επιπρόσθετες διευκολύνσεις που απολαµβάνουν οι
υπόλοιποι στρατιωτικοί. Εν τούτοις, το τελευταίο εξάµηνο παρατηρήθηκε αύξηση
του επαγγελµατικού προσωπικού σε σχέση µε τη συνολική δύναµη των τουρκικών
ενόπλων δυνάµεων και αυτό ανέρχεται σε 36,57% για το στρατό ξηράς, το
πολεµικό ναυτικό και την πολεµική αεροπορία, σε 32,57% για τη
στρατοχωροφυλακή και σε 57,19% για τη ∆ιοίκηση Ασφαλείας Ακτών. Συνολικά,
το 35,22% του στρατού της Τουρκίας είναι επαγγελµατικός. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι,
το πρόγραµµα επαγγελµατοποίησης του προσωπικού έχει ολοκληρωθεί  σε 6
ταξιαρχίες που επιχειρούν στη νοτιοανατολική Τουρκία.
•Στη δύναµη της στρατοχωροφυλακής θα πρέπει να προστεθούν οι 71.000
Πολιτοφύλακες (Geçici Korucu) από τους οποίους οι 48.000 συµπεριλαµβάνονται
στην επίσηµη κρατική µισθοδοσία, ενώ οι υπόλοιποι 23.000 είναι εθελοντές.
•Η δύναµη της ∆ιοίκησης Ασφαλείας Ακτών το 2014 θα είναι 7.000 άτοµα µε
προοπτική αυτή να ανέλθει στα 10.000.
•Η φύλαξη των συνόρων θα ανατεθεί σε δυνάµεις επαγγελµατιών συνοριοφυλάκων
που θα συγκροτηθούν, εναρµονιζόµενοι παράλληλα και µε τις απαιτήσεις της
ευρωπαϊκής ένωσης. Παράλληλα γίνεται ευρεία χρησιµοποίηση του µεγάλου
αριθµού των µη επανδρωµένων αεροσκαφών που διαθέτουν οι ένοπλες δυνάµεις
και που συνεχίζουν να προµηθεύονται. Με το µέτρο αυτό θα µειωθούν οι ανάγκες
σε προσωπικό του στρατού ξηράς και της στρατοχωροφυλακής. Επισηµαίνεται ότι
βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραµµα συγκρότησης της Γενικής ∆ιευθύνσεως
Συνοριοφυλακής που θα υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών και θα είναι
υπεύθυνη για τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Το προσωπικό της
διεύθυνσης αυτής θα εκπαιδευθεί στην Ακαδηµία Συνοριοφυλακής που θα ιδρυθεί
και κατόπιν θα επανδρώσει αντίστοιχες µονάδες, αρχικά στα ελληνοτουρκικά
σύνορα το 2014 και στη συνέχεια στα τουρκο-συριακά σύνορα το 2015, οπότε και
ο έλεγχος-ασφάλεια των περιοχών αυτών θα περάσει στη Γενική ∆ιεύθυνση
Συνοριοφυλακής του υπουργείου Εσωτερικών.
•Η ασφάλεια των αστικών κέντρων θα ανατεθεί αποκλειστικά στην αστυνοµία, ενώ
µέχρι τώρα η ευθύνη ενός µεγάλου αριθµού από αυτά ανήκε στη
στρατοχωροφυλακή.
•Στιςεπιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ έχει ανατεθεί σηµαντικός ρόλος στη
στρατοχωροφυλακή και την αστυνοµία. Ήδη αποφασίσθηκε η αύξηση της
δύναµης των µονάδων ειδικών επιχειρήσεων της αστυνοµίας  σε 11.000 άτοµα
µέχρι το 2015. Την παρούσα περίοδο η δύναµη των µονάδων αυτών ανέρχεται σε
7.574 άτοµα, ενώ 544 άτοµα ακόµη εκπαιδεύονται στο αντίστοιχο σχολείο. Υπόψη
ότι οι εν λόγω µονάδες υπάγονται στη ∆ιεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων της
Γενικής ∆ιεύθυνσης Ασφαλείας και έχουν έδρα σε 56 νοµούς της Τουρκίας, µεταξύ
των οποίων στην περιοχή ευθύνης του 5ουΣώµατος Στρατού στις Σαράντα
Εκκλησιές (Kirklareli) και στην περιοχή ευθύνης του 2ουΣώµατος Στρατού στη
Ραιδεστό (Tekirdag) στην Ανατολική Θράκη.  Στο ίδιο πλαίσιο βασίζεται και η
προγενέστερη απόφαση της κυβέρνησης  Erdoğan να συγκροτήσει τη µονάδα
ειδικών δυνάµεων µε κωδική ονοµασία «ΙΜΗΑ ΕΚΙΒΙ (Οµάδα  Εξουδετέρωσης)» η
οποία έχει ως αποστολή τη δολοφονία ή σύλληψη στελεχών του κουρδικού
κινήµατος στο εξωτερικό και συγκεκριµένα στο Ιράκ, στη  Συρία, σε ευρωπαϊκές
χώρες και στις Ηνωµένες Πολιτείες.
Όπως γίνεται κατανοητό, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή αιφνιδίασαν την Άγκυρα διότι
αφενός αυτές δεν είχαν προβλεφθεί και αφετέρου δεν είχαν πραγµατοποιηθεί οι
απαιτούµενοι σχεδιασµοί. Επίσης, είναι γνωστό ότι, η προστασία του κοσµικού
χαρακτήρα του κράτους προσέδωσε στους Τούρκους στρατηγούς έναν πολιτικό
ρόλο µε αποτέλεσµα οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις να αποκλίνουν σηµαντικά από τα
καθαρά επαγγελµατικά τους καθήκοντα. Ενώ οι αµυντικές δαπάνες αυξάνονται και
ενώ αποκτούνται σύγχρονα οπλικά συστήµατα ο τουρκικός στρατός αποδείχθηκε
ανεπαρκής να εξαλείψει πλήρως τις υφιστάµενες απειλέςκαι ειδικά το ΡΚΚ. Για το
λόγο αυτό, η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να αναδιοργανώσει  τις ένοπλες
δυνάµεις της χώρας και µε επείγουσες µεταρρυθµίσεις νααυξήσει τις στρατιωτικές
τους δυνατότητες και να ισχυροποιήσει έτι περαιτέρω τους φορείς των πληροφοριών.
Σηµειωτέον ότι, τα σοβαρά κράτη θα πρέπει να εκτιµούν όλες  τις ενδεχόµενες
εξελίξεις προκειµένου στη συνέχεια να προσαρµοσθούν στις νέες συνθήκες
ασφαλείας, εφόσον απαιτηθεί, για να υπάρχει ισορροπία µεταξύ των στρατιωτικών
δυνατοτήτων τους και των απειλών που θα κληθούν να αντιµετωπίσουν. Άλλωστε η
αρχή της «Ήπιας Ισχύος/Soft Power» δεν έχει καµία αξία και δεν θα µπορέσει να
υλοποιηθεί εάν δεν υπάρχει µια ισχυρή στρατιωτική ισχύς.
[1] Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της Τουρκίας, 2010, Χρήστος
Μηνάγιας, Εκδόσεις Τουρίκη
[2] Αλλάζει το στρατηγικό δόγµα των ενόπλων δυνάµεων της Τουρκίας, 19-11-2012,
Χρήστος Μηνάγιας, www.geostrategy.gr
[3] Ο νέος ρόλος της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ στο εξωτερικό, 25-11-
2012, Χρήστος Μηνάγιας, www.geostrategy.gr
Πηγή